29 października 2021 r. zapadł wyrok NSA[1], w którym Sąd stwierdził o wyższości przesłanek merytorycznych nad formalnymi w kontekście prawa podatnika do odliczenia podatku.
W sprawie, która finalnie trafiła przed Naczelny Sąd Administracyjny, organy podatkowe próbowały odmówić podatnikowi prawa do odliczenia podatku powołując się na okoliczność braku faktur dokumentujących zakupy podatnika.
Dyrektor Izby Skarbowej podkreślił, że brak dokumentów źródłowych na potwierdzenie transakcji nabyć stał się dostateczną podstawą do zakwestionowania prawa do odliczenia podatku naliczonego. Wobec braku okazania oryginałów faktur VAT lub ich duplikatów, co do których to transakcji informacje pozyskano od kontrahentów skarżącego oraz nieprzedłożenia ewidencji nabyć prowadzonych dla potrzeb VAT, organ podatkowy nie miał podstaw, by w decyzji uznać prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wynikający z tych transakcji.
Zauważyć należy, że organ nie kwestionował faktu dokonania samych transakcji zakupowych (informacje o ich faktycznym dokonaniu organ pozyskał od kontrahentów podatnika). Zatem, mimo tego, że transakcje zakupowe miały miejsce, a zakupy były związane z działalnością podatnika, organ odmówił prawa do odliczenia podatku od tych transakcji, z uwagi na to, że podatnik nie przedłożył faktur dokumentujących zrealizowane transakcje.
Neutralność – istota podatku VAT
Neutralność stanowi o istocie podatku VAT. Nie jest tu uprawnienie podatnika, a element konstrukcyjny, na którym opiera się system podatku VAT.
W wydanych orzeczeniach Sądy podkreśliły, że interpretacja przepisów nie może być dokonywana w oderwaniu od dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej oraz ich wykładni przez Trybunał Sprawiedliwości UE.
Sądy podkreśliły, że system odliczeń zapewnia całkowitą neutralność obciążeń podatkowych działalności gospodarczej, bez względu na cel, czy rezultaty tej działalności, pod warunkiem że działalność ta co do zasady sama podlega opodatkowaniu VAT (por. wyroki TSUE z: 15 września 2016 r. Barlis 06 – lnvestimentos Imobiliarios e Turisticos, C-516/14: 19 października 2017 r. Paper Consult, C-101/16). Odliczenie VAT naliczonego wymaga spełnienia materialnych i formalnych przesłanek, uregulowanych odpowiednio w art. 168 lit a) i art. 178 lit. a) dyrektywy Rady 2006/112/WE.
Przesłanki materialne i formalne
Zgodnie z art. 168 lit. a) dyrektywy przesłani materialne, których spełnienie jest wymagane powstania prawa do odliczenia stanowi są następujące:
- podmiot musi być podatnikiem w rozumieniu dyrektywy,
- towary i usługi powinny być dostarczone przez innego podatnika znajdującego się na wcześniejszym etapie obrotu,
- kupione towary i usługi powinny być wykorzystywane przez podatnika na późniejszym etapie obrotu na potrzeby jego własnych opodatkowanych transakcji.
W odniesieniu do przesłanek formalnych dotyczących prawa do odliczenia, art. 178 lit. a) dyrektywy stanowi, że wykonanie tego prawa jest uzależnione od posiadania faktury sporządzonej zgodnie z art. 226 tej dyrektywy.
Jednocześnie, Europejski Trybunał Sprawiedliwości, w bogatym orzecznictwie, orzekał że:
podstawowa zasada neutralności wymaga, by prawo do odliczenia naliczonego VAT zostało przyznane w razie spełnienia podstawowych wymagań, nawet jeśli podatnicy nie spełnili niektórych wymagań formalnych.
Jeżeli organy podatkowe posiadają informacje niezbędne do ustalenia, że spełnione są przesłanki materialne (a w analizowanym stanie faktycznym takie informacje były w posiadaniu organów), to nie mogą one wprowadzać dodatkowych warunków w zakresie przysługującego podatnikowi prawa do odliczenia tego podatku, które to warunki mogłyby w efekcie praktycznie uniemożliwić wykonanie tego prawa.
Ścisłe zastosowanie formalnego wymogu przedstawienia faktur naruszałoby zasady neutralności i proporcjonalności, ponieważ skutkowałoby nieproporcjonalnym uniemożliwieniem podatnikowi korzystania z neutralności podatkowej dotyczącej jego transakcji.
Podsumowanie
W wydanym orzeczeniu NSA uznał wyższość przesłanek merytorycznych nad formalnymi. NSA wskazał, że o odliczeniu – zgodnie z dominującym podejściem TS UE –
powinien decydować związek zakupów z działalnością opodatkowaną podatnika i rzetelność tych transakcji.
Aby zakwestionować prawo do odliczenia organy podatkowe powinny skutecznie zakwestionować spełnienie przesłanek materialnych przez podatnika, a nie opierać swoje stanowisko na brakach formalnych.
Podsumowując – jeśli transakcje rzeczywiście miały miejsce (spełnienie przesłanki materialnej) i podatnikowi nie udowodniono w żaden sposób oszustwa, to powinien mieć on prawo do odliczenia podatku VAT, nawet w sytuacji, gdy nie dysponuje on fakturami (przesłanka formalna) potwierdzającymi faktycznie zrealizowane zakupy.
[1] Sygn.. akt I FSK 1656/21.
Jeżeli zastanawiacie się Państwo nad kompleksowym przeszkoleniem z zakresu podatku VAT – zapraszamy do skorzystania z oferty szkoleniowej Kancelarii ES-Doradztwo.
Podczas szkoleń kładziemy nacisk na ich praktyczny aspekt – stąd spotkania mają charakter warsztatowy. Prowadzimy je w formule on-line, stacjonarnej lub hybrydowej.
Program jest każdorazowo opracowywany pod potrzeby konkretnego klienta, a zatem macie Państwo wpływ na jego ostateczny kształt i to Wy decydujecie o tym, jakie zagadnienia zostaną omówione podczas spotkania.
Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani naszą ofertą szkoleniową, prosimy o wysłanie krótkiej wiadomości na maila: kontakt@es-doradztwo.pl z podaniem:
- wstępnie wybranego tematu szkolenia,
- ilości uczestników,
- oraz formuły w jakiej szkolenie ma zostać przeprowadzone (stacjonarne/on-line/hybrydowe).
Podanie tych danych pozwoli nam przygotować ofertę szkoleniową.