PCC od pożyczek

Czy pożyczki udzielane pomiędzy czynnymi podatnikami podatku VAT (podmiotami krajowymi) są opodatkowane PCC ? W artykule znajdziecie Państwo odpowiedź na to pytanie, która – jak się okazuje – nie jest łatwa.

O tym czy pożyczka udzielona między dwiema polskimi spółkami (czynnymi podatnikami VAT) podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (dalej: PCC) decyduje podatek od towarów i usług (dalej: VAT).

Dlaczego ?

Otóż, opodatkowaniu PCC nie podlegają czynności cywilnoprawne (czyli również pożyczki), w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług, lub jeżeli przynajmniej jedna ze stron takiej czynności jest zwolniona z podatku VAT z tytułu dokonania tej czynności. Zatem odpowiedź na pytanie, czy pożyczka jest opodatkowana podatkiem PCC wymaga rozstrzygnięcia, czy pożyczka dokonana pomiędzy przedsiębiorcami podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Poza jakąkolwiek wątpliwością pozostaje, iż pożyczka na gruncie podatku VAT jest kwalifikowana jak świadczenie usług. Aby jednak to świadczenie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT (ew. było z niego zwolnione) konieczne jest spełnienie przesłanki podmiotowej – tj. pożyczkodawca udzielając pożyczki powinien działać w charakterze podatnika VAT. W tym zakresie, w praktyce, mamy do czynienia z dwoma stanowiskami:

Stanowisko I

Zgodnie z którym każda odpłatna pożyczka, nawet jednorazowa, udzielona przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą jest objęta VAT i tym samym wyłączona spod zakresu opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych (np. interpretacje Dyrektora KIS sygn.: 0111-KDIB2-2.4014.205.2022.2.MZ, 0114-KDIP1-1.4012.685.2021.2.MM). Dyrektor KIS w jednej z wydanych interpretacji wskazuje również, iż udzielenie pożyczki można zaliczyć do zawodowej płaszczyzny spółki nawet „gdy te czynności nie znajdują się w jej zakresie przedmiotowym” (np. interpretacja Dyrektora KIS sygn.:0111-KDIB3-1.4012.325.2021.1.IK).

Żeby jednak nie było za łatwo, mamy również:

Stanowisko II

prezentowane w najnowszych orzeczeniach NSA, zgodnie z którym podmiot oferujący usługę udzielania pożyczek, powinien czynić to w sposób profesjonalny i zorganizowany. Zatem udzielanie pożyczek powinno być nastawione na maksymalizację zysku, a ich udzielanie nie powinno być sporadyczne (wyrok NSA z dnia 6 października 2022 r. sygn. III FSK 1137/21).

W wyroku z dnia 26 kwietnia 2023 r. (sygn. III FSK 1989/21) dotyczącym opodatkowania PCC umowy pożyczki pomiędzy podatnikami VAT, NSA podkreślił, że nie ma znaczenia fakt, że strony umowy pożyczki są podatnikami VAT, gdyż o wyłączeniu umowy pożyczki spod działania przepisu ustawy o PCC nie decyduje okoliczność bycia podatnikiem VAT a fakt, że przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej konkretnej czynności (udzielenia pożyczki) jest opodatkowana VAT np. dokonuje profesjonalnego świadczenia usług w zakresie udzielania pożyczek. W swoim wyroku NSA powołał się na wyrok TSUE z dnia 14 listopada 2020 r. w sprawie C-142/99 (Floridienne SA i Berginvest SA), w którym trybunał wskazał, że udzielanie pożyczek podlega opodatkowaniu, jeżeli można uznać je za działalność gospodarczą, jeżeli stanowi konieczne i bezpośrednie rozszerzenie działalności gospodarczej oraz nie ma charakteru incydentalnego.

Podsumowując, NSA stoi na stanowisku, że niewystarczające jest posiadanie statusu podatnika VAT, aby zastosować zwolnienie z PCC umowy pożyczki, jeżeli ich udzielenie nie jest dokonywane w sposób profesjonalny.

I teraz UWAGA – nie zdarza się to często – tym bardziej warto podkreślić – zgadzam się z Dyrektorem KIS.

Nawet jeżeli w przedmiocie działalności pożyczkodawcy nie znajduje się świadczenie usług finansowych (pożyczek) i udziela on pożyczek incydentalnie, to – według mnie – należy uznać, że przedmiotowe świadczenie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, a co za tym idzie, nie jest opodatkowane podatkiem PCC.
Zasadność przedstawionego toku rozumowania znajduje poparcie w orzecznictwie TSUE. W wyroku z dnia 17 grudnia 2020 r., (sygn.: C-801/19, FRANCK d.d. Zagreb) Trybunał orzekł, że okoliczność, iż transakcje nie odpowiadają głównemu przedmiotowi działalności, nie wyklucza, że są one dokonywane w ramach działalności gospodarczej.

W sposób pośredni na fakt opodatkowania podatkiem VAT usług udzielania pożyczki, wskazują przepisy ustawy o VAT dotyczące odliczania podatku wg tzw. struktury (proporcji). Przepis art. 90 ust. 6 ustawy o VAT stanowi, iż do obrotu (branego pod uwagę przy liczeniu proporcji) nie wlicza się obrotu z tytułu transakcji dotyczących usług wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38-41 (a zatem również pożyczek), w zakresie, w jakim transakcje te mają charakter pomocniczy. Powyższe należy rozumieć w ten sposób, iż pożyczki podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT, natomiast w sytuacji, gdy mają charakter incydentalny, nie są brane pod uwagę przy obliczaniu struktury.

Wreszcie – nie zapominajmy o autonomicznej (niezależnej od regulacji ustawy o VAT) podstawie prawnej zwolnienia z podatku PCC. Otóż, zgodnie z art. 9 pkt 10 lit. i ustawy o PCC zwalnia się z tego podatku pożyczki udzielane przez wspólnika (akcjonariusza) spółce kapitałowej. A zatem, jeśli w analizowanym stanie faktycznym pożyczkodawcą jest np. wspólnik spółki kapitałowej a pożyczkobiorcą jest jego spółka kapitałowa – możemy wówczas zastosować wskazane zwolnienie przedmiotowe z podatku PCC.