TSUE o stałym miejscu prowadzenia działalności

Europejski Trybunał Sprawiedliwości (TSUE) zajął korzystne dla podatników stanowisko dotyczące stałego miejsca prowadzenia działalności. Według TSUE decydujące znaczenia dla określenie stałego miejsca prowadzenia działalności ma ustalenie charakteru zaplecza technicznego i personalnego.

Określenie stałego miejsca prowadzenia działalności ma decydujące znaczenie dla podatników, gdyż decyduje o sposobie opodatkowania np. świadczonych usług podatkiem VAT. Jednocześnie  jest zagadnieniem budzącym spore wątpliwości interpretacyjne.

W ostatnim orzeczeniu wydanym w tej sprawie przez TSUE [1] – trybunał zajął stosunkowo liberalne i korzystne dla podatników stanowisko.

Stałe miejsce prowadzenia działalności.

Zgodnie z art. 44 dyrektywy VAT:

„Miejscem świadczenia usług na rzecz podatnika działającego w takim charakterze jest miejsce, w którym podatnik ten posiada siedzibę swojej działalności gospodarczej. Jeżeli jednak usługi te są świadczone na rzecz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika znajdującego się w miejscu innym niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia tych usług jest stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. W przypadku braku takiej siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą ma stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu”.

Z kolei zgodnie z przepisem art. 11 rozporządzenia wykonawczego Rady UE:

„Na użytek stosowania art. 44 dyrektywy stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarcze oznacza dowolne miejsce – inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika […], które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej”.

W orzecznictwie (zarówno krajowym jak i unijnym) mającym za przedmiot stałe miejsce prowadzenia działalności dominował pogląd, zgodnie z którym aby uznać, iż spółka  ma w danym kraju stałe miejsce prowadzenia działalności nie musi ona posiadać stałego zaplecza materialnego i osobowego, w standardowym rozumieniu, ani wykorzystywać bezpośrednio budynków znajdujących się na tym terytorium, ani zatrudniać tam pracowników [2].

Stan faktyczny

Berlin Chemie AG,  z siedzibą w Niemczech, prowadzi w Rumunii sprzedaż produktów farmaceutycznych. Podatnik zawarł ze swoją spółką zależną, mającą siedzibę w Rumunii, umowę. Na jej podstawie spółka rumuńska zobowiązała się promować w Rumunii produkty farmaceutyczne Berlin Chemie AG.

Zdaniem Spółek miejscem świadczenia tych usług były Niemcy, w związku z czym faktury wystawiane przez spółkę rumuńską nie zawierały podatku VAT. Tymczasem zarówno rumuńskie organy podatkowe, jak i sądy zajęły stanowisko, zgodnie z którym Berlin Chemie posiada w Rumunii stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Argumentując organy i sady rumuńskie wskazały w dalszym ciągu, iż poprzez kontrolowaną przez Berlin Chemie AG  spółkę zależną podatnik dysponuje w Rumunii wystarczającymi zasobami ludzkimi i technicznymi, dla stwierdzenia istnienia w Rumunii stałego miejsca prowadzenia działalności. W konsekwencji usługi nabywane przez Berlin Chemie powinny podlegać opodatkowaniu w Rumunii.

Spółka rumuńska, nie zgodziła się z tym stanowiskiem i sprawa trafiła ostatecznie do TSUE w trybie pytania prejudycjalnego.

Wyrok TSUE w sprawie Berlin Chemie AG.

Wyrok TSUE w sprawie Berlin Chemie AG.

W wydanym orzeczeniu TSUE stwierdził, że:

 „(…)  spółka mająca siedzibę w jednym państwie członkowskim nie posiada stałego zakładu w innym państwie członkowskim z tego względu, że posiada tam spółkę zależną, która udostępnia jej zasoby ludzkie i techniczne na podstawie umów, na mocy których spółka ta świadczy na zasadzie wyłączności usługi marketingowe, regulacyjne, reklamowe i reprezentacyjne, które mogą mieć bezpośredni wpływ na wielkość jej sprzedaży”.

Zdaniem TSUE, istotne z perspektywy stałego miejsca prowadzenia działalności jest ustalenie charakteru zaplecza technicznego i personalnego. Jednocześnie, w przekonaniu TSUE, to samo zaplecze personalne nie może być wykorzystywane jednocześnie do świadczenia i odbioru tych samych usług. Według Trybunału, w zaistniałej sprawie usługi świadczone przez spółkę rumuńską są otrzymywane przez Berlin Chemie AG, która, w celu realizacji sprzedaży na terytorium Rumunii, wykorzystuje własnych pracowników i zaplecze techniczne znajdujące się w Niemczech. TSUE zauważył również, że spółka rumuńska nie uczestniczyła bezpośrednio w sprzedaży produktów Berlin Chemie AG i nie zaciągała w jej imieniu zobowiązań.

W uzasadnieniu wyroku Trybunał podkreślił, że kwalifikacja zakładu jako stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej nie może zależeć wyłącznie od statusu prawnego danego podmiotu.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że ustalenie okoliczności faktycznych należy do sądu, przed którym toczy się postępowanie. Jeśli jednak wskazane przez TSUE kryteria zostaną potwierdzone, Berlin Chemie AG nie posiada na terytorium Rumunii stałego miejsca prowadzenia działalności, ponieważ nie dysponuje odpowiednią strukturą pozwalającą jej na odbiór w tym państwie usług i ich wykorzystywanie dla celów działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży produktów farmaceutycznych. Cytowany – korzystny dla podatników –  wyrok TSUE prezentuje stosunkowo liberalne podejście do zagadnienia stałego miejsca prowadzenia działalności. Miejmy nadzieję, że wpłynie on na praktykę krajowych organów podatkowych, które w podobnych sprawach nadal odwołują się do orzeczenia w sprawie Welmory stosując wskazane w nim (niekorzystne) kryteria.

---

[1] Wyrok z dnia7 kwietnia 2022 r. w sprawie C‑333/20.

[2] Stanowisko prezentowane m.in. w orzeczeniu w sprawie Welmory Sp. z o.o.