W uchwale siedmiu sędziów NSA z dnia 7 marca 2022 r. [1] Naczelny Sąd Administracyjny zajął stanowisko, zgodnie z którym postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności, doręczone podatnikowi z pominięciem ustanowionego pełnomocnika, należy uznać za niewiążące TAKŻE WTEDY, gdy podatnik lub jego pełnomocnik wnieśli od niego środek zaskarżenia.
Co na temat doręczeń mówi Ordynacja Podatkowa?
Kluczowe w analizowanej sprawie jest brzmienie przepisu art. 145. Ordynacji Podatkowej (dalej OP) regulujące kwestie doręczenia stronie, przedstawicielowi oraz pełnomocnikowi w postępowaniu podatkowym.
Zgodnie z przepisem art. 145 § 2 OP:
jeżeli ustanowiono pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi pod adresem wskazanym w pełnomocnictwie.
Na tej podstawie stwierdzić należy, iż doręczenie decyzji (postanowienia) z pominięciem ustanowionego w sprawie pełnomocnika jest z całą pewnością doręczeniem wadliwym. Powyższe nie budzi żadnych wątpliwości. To co nastręcza sądom trudności – to określenie skutków tej wadliwości
Skutki pominięcia pełnomocnika przy doręczeniu decyzji – rozbieżności w orzecznictwie.
W orzecznictwie mamy do czynienia z dwoma rozbieżnymi stanowiskami, co do oceny skutków pominięcia pełnomocnika w doręczeniu decyzji.
Zgodnie z pierwszą z linii orzeczniczych jeżeli decyzja organu zostanie doręczona, nawet nieprawidłowo (z naruszeniem art. 145 § 2 OP) to nie można twierdzić, że nie weszła ona do obrotu prawnego. Zatem doręczenie decyzji z pominięciem pełnomocnika jest skuteczne, jeżeli nie wywołuje dla strony ujemnych skutków procesowych.
Przedstawiona koncepcja „wejścia decyzji do obrotu prawnego” nie jest więc związana z prawidłowym doręczeniem decyzji, lecz z dokonaniem czynności doręczenia. Przy czym dokonanie czynności doręczenia rozumiane jest jako uzewnętrznieniu woli organu wobec podmiotu usytuowanego poza organem administracji i to niekoniecznie nawet wobec jej adresata.
Takie stanowisko zajął m.in. NSA w uchwale siedmiu sędziów z dnia 18 marca 2019 r.[2].
W uzasadnieniu do wydanej uchwały NSA zwrócił uwagę, że uchybienie art. 145 par. § OP oceniane jest nie poprzez wpływ na wynik sprawy, lecz przez pryzmat ochrony praw strony. Jeżeli decyzja doręczana jest bezpośrednio stronie, a nie jej pełnomocnikowi i pomimo tego odwołanie lub skarga wnoszone są w terminie ustawowym, to:
„przyjmuje się, że prawa strony nie zostały naruszone, a zbędnym i niecelowym byłoby uchylanie decyzji po to tylko, aby ponownie doręczać ją, często czyniąc to wbrew intencjom strony, która dąży do merytorycznego rozpoznania jej odwołania lub skargi”.
Z kolei druga z interpretacji prezentowana w orzecznictwie NSA opiera się na założeniu, że doręczenie decyzji z pominięciem pełnomocnika stanowi wadę kwalifikowaną decyzji, co powoduje, że decyzja taka nie istnieje w obrocie prawnym.
Na jakim tle doszło do wydania uchwały siedmiu sędziów NSA dnia 7 marca 2022 r.?
Stan faktyczny w sprawie
W trakcie sporu podatnika z organami podatkowymi naczelnik urzędu skarbowego nadał rygor natychmiastowej wykonalności decyzji nieostatecznej dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej. Podatnikowi (reprezentowanemu w sprawie przez pełnomocnika) doręczono postanowienie organu pierwszej instancji. Pełnomocnik natomiast kolejnego dnia otrzymał niepodpisany kwalifikowanym podpisem elektronicznym skan przedmiotowego postanowienia za pomocą środków komunikacji elektronicznej (ePUAP).
Zarówno Podatnik, jak i jego pełnomocnik złożyli na powyższe zażalenia. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej utrzymał w mocy postanowienie naczelnika US.
Na postanowienie Dyrektora Izby Administracji Skarbowej pełnomocnik Strony wniósł skargę.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi oddalił skargę [3]. Sąd podzielił stanowisko organu podatkowego, zgodnie z którym doszło do naruszenia art. 145 par. 2 Ordynacji podatkowej, ale nie miało to istotnego wpływu na przebieg ani wynik postępowania. Nie uniemożliwiło bowiem skarżącemu skorzystania z prawa do wniesienia zażalenia.
W odpowiedzi Pełnomocnik podatnika oprócz skargi kasacyjnej, skierował do NSA pytanie, czy sąd mógłby rozważyć podjęcie uchwały w tej istotnej sprawie, z uwagi na istniejące (i przedstawione we wcześniejszej części artykułu) rozbieżności w orzecznictwie. NSA, rozpoznając sprawę na posiedzeniu niejawnym, postanowił przedstawić do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów NSA zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości.
Uchwała siedmiu sędziów NSA
Siedmioosobowy skład NSA 7 marca 2022 r. podjął następującą uchwałę:
„Postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności, doręczone stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, z naruszeniem art. 145 par. 2 ustawy – Ordynacja podatkowa, należy uznać za niewiążące w rozumieniu art. 212 w zw. z art. 239 tej ustawy także wtedy, gdy strona lub jej pełnomocnik wnieśli od niego środek zaskarżenia”.
Z uwagi na ochronny charakter przepisów o doręczeniu nie jest dopuszczalne, aby skutki błędu organów przerzucać na podatnika. Strona po to korzysta z profesjonalnego pełnomocnika, aby mieć ochronę – podkreślał sędzia sprawozdawca. Sąd argumentował, że organ zobowiązany jest do skutecznego doręczenia, a skoro doręczenie było wadliwe to decyzja nie została skutecznie wprowadzona do obrotu prawnego.
[1] Sygn. akt: I FPS 4/2.
[2] Sygn. akt I FPS 3/18.
[3] Wyrok WSA z dnia 30 listopada 2017 r., sygn. akt: I SA/Łd 803/17.
Jeżeli zastanawiacie się Państwo nad kompleksowym przeszkoleniem z zakresu podatku VAT – zapraszamy do skorzystania z oferty szkoleniowej Kancelarii ES-Doradztwo.
Podczas szkoleń kładziemy nacisk na ich praktyczny aspekt – stąd spotkania mają charakter warsztatowy. Prowadzimy je w formule on-line, stacjonarnej lub hybrydowej.
Program jest każdorazowo opracowywany pod potrzeby konkretnego klienta, a zatem macie Państwo wpływ na jego ostateczny kształt i to Wy decydujecie o tym, jakie zagadnienia zostaną omówione podczas spotkania.
Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani naszą ofertą szkoleniową, prosimy o wysłanie krótkiej wiadomości na maila: kontakt@es-doradztwo.pl z podaniem:
- wstępnie wybranego tematu szkolenia,
- ilości uczestników,
- oraz formuły w jakiej szkolenie ma zostać przeprowadzone (stacjonarne/on-line/hybrydowe).
Podanie tych danych pozwoli nam przygotować ofertę szkoleniową.