Zatrudnianie obcokrajowców

Specyficzna sytuacja międzynarodowa z jaką mamy do czynienia po napaści Rosji na Ukrainę przekłada się na wiele sfer naszego w życia, w tym na sytuację na lokalnym (polskim) rynku pracy.

Osoby z Ukrainy przyjeżdżają do Polski i zaczynają szukać pracy. Pracodawcy bardzo często pokrywają znaczną część kosztów dotyczących np. procedur legalizacyjnych, ale również tzw. kosztów bytowych (związanych np. z noclegami).

Wątpliwości dotyczą tego, czy koszty pokrywane przez pracodawcę stanowią nieodpłatne świadczenie i czy powodują powstanie przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia u zatrudnionych osób.

Typowa dla ostatnich miesięcy sytuacja przedstawia się następująco: agencja pracy tymczasowej, która zajmuje się rekrutowaniem pracowników z rynków wschodnich zawiera z osobami fizycznymi będącymi cudzoziemcami umowy zlecenia na wykonywanie pracy tymczasowej na rzecz pracodawców (jej klientów), zgodnie z przepisami ustawy o zatrudnianiu pracowników tymczasowych.

Pracodawca zapewnia cudzoziemcom nieodpłatnie zakwaterowanie (czasami są to miejsca noclegowe w motelach lub hotelach pracowniczych). Dodatkowo spółka ponosi szereg kosztów związanych z zatrudnieniem cudzoziemców, m. in. koszty pozwolenia na pracę, tłumaczenia niezbędnych dokumentów na język polski, koszty wiz pracowniczych itd.

Od strony zleceniobiorców opisywana sytuacja nie jest w stu procentach jednorodna. Biorąc pod uwagę sytuację zleceniobiorców z Ukrainy – ich państwem zamieszkania dla celów podatkowych jest Polska, a centrum interesów życiowych i gospodarczych znajduje się na Ukrainie. Część z nich będzie przebywać na terytorium Polski dłużej niż 183 dni w danym roku podatkowym, a inni krócej.

W związku z zaistniałym stanem faktycznym pracodawcy bardzo często mają wątpliwości. Dotyczą one tego, czy:

• wartość zapewnianych zleceniobiorcom nieodpłatnie noclegów stanowi ich przychód z umowy zlecenia, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej OPDOF);
• w odniesieniu do tych kwot spółka winna wypełniać obowiązki płatnika zaliczek na podatek dochodowy;
• pokrywanie przez spółkę kosztów procedur legalizacji pobytu i pracy zleceniobiorców (obcokrajowców) stanowi nieodpłatne świadczenie i powoduje powstanie po stronie zleceniobiorców przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia?

Z takimi pytaniami zwrócił się w trybie wniosku o interpretację do Dyrektora KIS jeden z podatników. I jak się okazało, temat ten budzi spore kontrowersje i nie jest interpretowany jednolicie.

Organy podatkowe: wszystkie świadczenia są przychodem dla pracowników (cudzoziemców)

Dyrektor KIS stwierdził, że wartość wskazanych powyżej i ponoszonych przez spółkę kosztów związanych z nieodpłatnym zakwaterowaniem, kosztów pozwolenia na pracę, tłumaczenia niezbędnych dokumentów na język polski, kosztów wiz pracowniczych itd. będzie stanowiła dla pracowników z zagranicy przychód, podlegający opodatkowaniu. Na spółce z kolei, z tytułu  poniesienia tych świadczeń na rzecz zleceniobiorców, ciążą obowiązki płatnika.

WSA: koszty noclegów i legalizacji pracy nie są przychodem obcokrajowców

Wyrokiem z 30 maja 2019 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną interpretację [1].

Sąd za słuszne uznał stanowisko skarżącej spółki, zgodnie z którym  wartość noclegów zapewnianych nieodpłatnie, nie stanowi przychodu pracowników tymczasowych zatrudnianych przez spółkę na podstawie umowy zlecenia.

W ocenie sądu, koszty zakwaterowania pracowników w miejscu wykonywania pracy są pokrywane wyłącznie w interesie skarżącej, której zależy, aby pracownik wykonujący pracę poza miejscem stałego zamieszkania mieszkał jak najbliżej miejsca wykonywania pracy. Podmiotem, który osiąga korzyści z pokrycia kosztów zakwaterowania w miejscu pracy nie jest więc pracownik, ale spółka. Tym samym nie jest spełniona przesłanka uznania takiego świadczenia na rzecz pracownika za przychód tego pracownika z tytułu zawartej umowy zlecenia. Dopiero wynagrodzenie otrzymane przez pracownika za pracę jest jego przychodem podatkowym, gdyż jest świadczeniem poniesionym w jego interesie i stanowi realne przysporzenie w majątku pracownika.

Podobnie wydatki związane z kosztami legalizacji pobytu na terytorium Polski są świadczeniami poniesionymi w interesie ekonomicznym zleceniodawcy, bo to jemu przynoszą konkretną i wymierną korzyść w postaci pozyskania, np. specjalisty, posiadającego ekspertyzę oraz doświadczenie. Legalizacja pracy zleceniobiorcy w postaci uzyskania pozwolenia na pracę stanowi warunek legalizacji jego pobytu (w postaci wizy z prawem do pracy, zezwolenia na pobyt czasowy).

Pokrywając te koszty spółka realizuje bezpośrednio także własny interes prawny, gdyż dopełnienie obowiązków w zakresie posiadania dokumentacji dotyczącej legalizacji pobytu stanowi formalnoprawny obowiązek podmiotu powierzającego wykonywania pracy na terytorium Polski, pod groźbą sankcji. W związku z powyższym ponoszenie przez spółkę kosztów legalizacji pracy zleceniobiorcy oraz kosztów legalizacji jego pobytu w Polsce nie może stanowić przychodu podatkowego pracownika.

Stanowisko NSA: koszty legalizacji pracy nie stanowią przychodu, ale koszty zakwaterowania już tak

Sprawa finalnie trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wyrokiem z dnia 27 września 2022 r. oddalił skargę kasacyjną Dyrektora KIS, jednocześnie jednak uznając za skuteczne część jej zarzutów [1].

W przekonaniu NSA  koszty legalizacji pracy obcokrajowców, z uwagi na art. 88 i 88a ustawy o cudzoziemcach, nie stanowią przychodu dla pracowników. Ponosząc je spółka realizuje własny interes prawny. Jednak koszty noclegów ponoszone przez pracodawcę są nieodpłatnym świadczeniem, powodującym powstanie u pracowników przychodu. Zdaniem NSA zasadą jest, że pracownik za swoją pracę otrzymuje wynagrodzenie a nieodpłatne świadczenie stanowią wyjątek od tej zasady. Dotychczasowe orzecznictwo jak również poglądy doktryny w tym zakresie wskazują, że wszystkie świadczenia innego rodzaju niż wynagrodzenie za pracę, jak choćby świadczenia w naturze, stanowią przychody pracownicze.

---

[1] Wyrok WSA z 30 maja 2019 r. , sygn.. akt: III SA/Wa 2101/18.

[2] Wyrok NSA z dnia 27 września 2022 r., sygn. akt: II FSK 49/20.