Metoda podzielonej płatności a zaliczka

Czy za fakturę zaliczkową trzeba zapłacić stosując obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności (split payment, MPP)? Jeśli tak, to kiedy i jak? I najważniejsze – co w sytuacji, kiedy faktura zostanie opłacona tradycyjnie (bez zastosowania MPP)?

O ile płatność za faktury z zastosowanie obligatoryjnego MPP nie powinna już budzić większych wątpliwości u podatników (wszystkie wyjaśniłam w artykule: link do artykułu Płatność za fakturę – metoda podzielonej płatności (MPP, split payment) o tyle płatność zaliczki nie jest już tak oczywista. W przygotowanym artykule odpowiadam na pytania, czy w ogóle, a jeśli tak to kiedy należy zapłacić zaliczkę przy zastosowaniu MPP? Jaką informację podać w tytule przelewu? Oraz z jakimi konsekwencjami trzeba się liczyć jeśli obowiązek płatności w tym trybie nie zostanie zrealizowany.

Zapłata za fakturę zaliczkową w MPP

Wartość transakcji

Zgodnie z art. 108a ust. 1a ustawy o VAT, przy dokonywaniu płatności za nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, udokumentowane fakturą, w której kwota należności ogółem przekracza kwotę 15.000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej, podatnicy są obowiązani zastosować mechanizm podzielonej płatności.

Należy zauważyć, że w przypadku płatności zaliczek o tym, czy powstaje obowiązek zapłaty w mechanizmie podzielonej płatności decydują zasady ogólne, a więc wartość brutto faktury (w tym wypadku faktury zaliczkowej na poczet której dokonywana jest płatność) oraz przedmiot  transakcji (nabycie towarów lub usług z załącznika nr 15 do ustawy). Istotne jest również, aby stronami transakcji byli podatnicy.

Zatem w sytuacji, gdy otrzymana faktura zaliczkowa nie przekracza kwoty 15.000 zł, wówczas (nawet przy spełnieniu pozostałych warunków) nabywca nie jest zobowiązany do zapłaty zaliczki z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności [1].

Tytuł przelewu

Zapłata z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności dokonywana jest w złotych polskich przy użyciu komunikatu przelewu udostępnionego przez bank lub spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową, przeznaczonego do dokonywania płatności w mechanizmie podzielonej płatności, w którym podatnik wskazuje:

• kwotę odpowiadającą całości albo części kwoty podatku wynikającej z faktury, która ma zostać zapłacona w mechanizmie podzielonej płatności;
• kwotę odpowiadającą całości albo części wartości sprzedaży brutto;
• numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność;
• numer, za pomocą którego dostawca towaru lub usługodawca jest zidentyfikowany na potrzeby podatku.

Jeśli warunki dla obligatoryjnego zastosowania MPP są spełnione podatnik płacąc zaliczkę w komunikacie przelewu zamiast numeru faktury wpisuje wyraz: „zaliczka”. Powyższe wynika wprost z brzmienia przepisu art. 108 ust. 1c ustawy o VAT.

Prawo do odliczenia VAT z faktury zaliczkowej zapłaconej z pominięciem MPP

Prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikowi, pod warunkiem spełnienia przez niego przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT (tj. nabywane towary lub usługi mają związek z czynnościami opodatkowanymi) oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy o VAT. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Fakt dokonania płatności z pominięciem MPP (pomimo istnienia takiego obowiązku po stronie nabywcy) nie stanowi przesłanki wyłączającej prawo do odliczenia VAT w rozumieniu art. 88 ustawy o VAT [2].

Niemniej, w przypadku niedochowania przez nabywcę obowiązku nałożonego powołaną regulacją ustawodawca przewiduje stosowne konsekwencje. Jak bowiem wynika z art. 108a ust. 7 ustawy o VAT, w przypadku stwierdzenia, że podatnik dokonał płatności z naruszeniem art. 108a ust. 1a ustawy o VAT, naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy, wykazane na fakturze, której dotyczy płatność.

Należy natomiast zaznaczyć, że w myśl art. 108a ust. 8 ustawy o VAT, przepisu ust. 7 nie stosuje się, jeżeli dostawca lub usługodawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającą z faktury, która została zapłacona z naruszeniem art. 108a ust. 1a. Oznacza to, że pomimo niedochowania przez nabywcę obowiązku dokonania płatności w MPP organ podatkowy nie będzie miał podstaw do nałożenia na niego dodatkowego zobowiązania podatkowego, o ile sprzedawca rozliczy całą kwotę należnego podatku wynikającego z wystawionej faktury.

Brak płatności w systemie MPP (mimo ciążącego na nabywcy obowiązku) powoduje również negatywne konsekwencje na gruncie podatku dochodowego, a mianowicie niemożność zaliczenia tych kwot do kosztów uzyskania przychodów. Nabywca uniknie jednak tych konsekwencji jeśli sprzedawca zwróci mu całość zapłaconej kwoty, a nabywca dokona ponownie przelewu z zastosowaniem MPP.

Prawidłowość wskazanego stanowiska jest uznawana przez organy podatkowe. W przekonaniu organów jeżeli zwrot kwot odpowiadających błędnie zrealizowanym płatnościom następuje na rachunek bankowy kontrahenta, a ponowny przelew należności zostanie przez wnioskodawcę dokonany z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, to doprowadzi to do rozliczenia przez kontrahenta całej kwoty podatku wynikającej z faktury i w konsekwencji spowoduje osiągnięcie głównego celu wprowadzenia przepisów dotyczących split payment [3].

---

[1] Takie stanowisko zajął również Dyrektor KIS w interpretacji z dnia 14 grudnia 2020 r., sygn. 0114-KDIP1-1.4012.659.2020.1.RR.

[2] Powyższe stanowisko potwierdza m.in. Dyrektor KIS w interpretacji z dnia 11 lipca 2023 r., sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.262.2023.2.ALN.

[3] Takie stanowisko Dyrektor KIS zaprezentował m.in. w interpretacji z dnia 7 grudnia 2020 r., nr: 0111-KDIB1-3.4010.402.2020.1.BM , z dnia 13 grudnia 2021 r., nr: 0111-KDIB1-2.4010.534.2021.2.MS. Podobnie: stanowisko wiceministra finansów Jana Sarnowskiego – odpowiedź na interpelację poselską z 6 marca 2020 r. nr 2109).